The Sound of Movies

1. Chanson ‘Le Tourbillon’ uit Jules et Jim (1962).
Jeanne Moreau, zang. Cyrus Bassiak, gitaar.

2. Chanson ‘Embrasse-moi’ uit Peau de Banane (1963).
Jeanne Moreau, zang.

3. Twee Chansons uit Pierrot le Fou (1965):
a. Jamais je ne t’ai dit que je t’aimerai toujours.
b. Ma ligne de chance.
Jean-Paul Belmondo, spreekzang.

4. Dragées au Poivre (1963).
Anna Karina, Claude Brasseur en Philippe, zang.

5. Chanson ‘Jo le rouge’ uit The Sailor from Gibraltar (1967).
Jeanne Moreau, zang.

6. Red and Blue (1968).
Vanessa Redgrave, zang.
Studio Orkest olv. Stanley Black.

– – –

Jazz in de Film #342: Serge Rezvani (geb. 1928).

De man die bekend staat als Serge Rezvani is geboren in Teheran, in het toenmalige Perzië. Dat is in het jaar 1928, en volgens de laatste berichten leeft hij nog steeds. Op 23 maart wordt hij 95.

Serge Rezvani is schilder, acteur, schrijver, zanger, tekstdichter en componist. Wanneer hij zeven jaar oud is, neemt zijn moeder hem mee naar Parijs. Hij spreekt dan alleen Russisch. Zijn moeder heeft hem in die taal opgevoed, omdat zij zelf uit de Sovjet-Unie naar Perzië is geëmigreerd. In Frankrijk leert Serge op kostschool pas Frans.

Rezvani valt voor het eerst op in de filmwereld in 1962, wanneer hij een rol speelt in Jules et Jim. In de beroemde driehoek romance van regisseur François Truffaut heeft hij de bijrol van een componist, die een liedje schrijft voor het hoofdpersonage, Cathérine. Cathérine wordt gespeeld door Jeanne Moreau, die het liedje in de film zingt. Het heet ‘Le Tourbillon’.

In werkelijkheid heeft Rezvani het chanson al in 1955 gecomponeerd, voor zijn beste vriend, de acteur Jean-Louis Richard en diens toenmalige vrouw… Jeanne Moreau. Die hadden namelijk een nogal gecompliceerde relatie. De tekst van Rezvani’s: ‘Le Tourbillon de la Vie’ betekent: de wervelwind van het leven.

Het is bewuste ironie van regisseur Truffaut dat Jeanne Moreau in Jules et Jim juist ‘Le Tourbillon’ zingt. Truffaut heeft zo zijn vriend Rezvani overgehaald om mee te doen in zijn filmwereld.

U hoort gitarist Cyrus Bassiak (= Serge Rezvani), die Moreau in de film begeleidt.

De gitarist van ‘Le Tourbillon’ staat officieel vermeld als Cyrus Bassiak. Dit is de artiestennaam van… Serge Rezvani. Onder het pseudoniem Cyrus Bassiak heeft Rezvani in Frankrijk vóór zijn rol in Jules et Jim al enige naam gemaakt als liedjesschrijver. ‘Bassiak’ betekent in het Russisch: op blote voeten. Hij blijft in de jaren zestig voor films liedjes schrijven, maar altijd onder dit pseudoniem. Hij wil het onderscheid in stand houden met zijn echte naam, waaronder hij zijn schrijf- en schilderwerk uitvoert.

We zetten negen van zijn liedjes uit de jaren zestig achter elkaar. Om te beginnen ‘Embrasse-Moi’.

Na het enorme succes van Jules et Jim wordt Rezvani gevraagd het titelnummer te leveren van de misdaadkomedie Peau de Banane, uit 1963. Dit zal mede te danken zijn aan de goede band met Jeanne Moreau. Zij neemt in de film van Max Ophüls wraak op de mannen die haar vader hebben bedrogen. Het liedje ‘Embrasse-Moi’ is mede-gecomponeerd door de jazzmusicus Ward Swingle. Het wordt ook gezongen door Jeanne Moreau.

Voor Pierrot Le Fou van Jean-Luc Godard componeert Rezvani twee liedjes: ‘Jamais Je ne t’Ai Dit que Je t‘Aimerai Toujours’ en ’Ma Ligne de Chance’. De film uit 1965 is een toonbeeld van de revolutionaire filmstroming Nouvelle Vague. Pierrot Le Fou bezingt de vlucht van een intellectuele televisiemaker, gespeeld door Jean-Paul Belmondo, uit zijn bourgeois-huwelijk. Met een vriendinnetje van vroeger, een rol van Anna Karina, rijdt hij naar Zuid-Frankrijk. Daar zien we het stel al snel belaagd worden door allerlei misdadigers. Desondanks zingt Anna Karina, die was getrouwd met Jean-Luc Godard, berustend de twee liedjes tussendoor; Jean-Paul Belmondo spreekt-zingt mee.

(Godard had aanvankelijk aan de filmcomponist Antoine Duhamel gevraagd voor Pierrot Le Fou twee liedjes te leveren. Maar in de tekst van Duhamels chanson ‘Mic et Mac’ legde schrijver Remo Forlani sterk de nadruk op het verschil tussen een intellectueel enerzijds en een man met wie je plezier kon hebben anderzijds. Godard voelde zich aangesproken. Hij stond namelijk bekend als de intellectueel. Beledigd verwierp hij de liedjes van Duhamel, die overigens nog wel de score mocht componeren. Godard keurde de twee liedjes van Rezvani wel goed. Maar ook Rezvani noemt later Godard een veel te serieuze man, die zijn chansons zonder enige ironie heeft ingezet.)

U hoort als eerste ‘Embrasse-Moi’ uit Peau de Banane, oftewel de bananenschil, uit 1963.

De komedie Dragées au Poivre uit 1963 heet in het Engels ‘Sweet and Sour’, en voor de Nederlandse markt ‘Fijn… ’t Is Gepeperd’. Regisseur Jacques Baratier zet in zijn scenario inderdaad de gesuikerde amandelen en de peper tegenover elkaar – de letterlijke betekenis van ‘Les Dragées’ en ‘Poivre’. Een jongeman uit een gegoede familie wil acteur worden, maar ondergaat dan alle mogelijke confrontaties wanneer hij achter de schermen komt van de ‘cinéma vérité’, de op het harde dagelijkse leven gebaseerde filmstroming.

Regisseur Baratier vraagt Rezvani toestemming om een keuze te maken uit diens oude liedjes. Eigenlijk is de hele film een excuus om zoveel mogelijk leuke cabaretnummers achter elkaar te zetten. Rezvani laat het verder helemaal over aan de acteurs, onder wie wederom Anna Karina met Claude Brasseur in het nummer ‘La Vie s’Envole’ en het kind zangertje Philippe, die van het komische nummer ‘Lili Gribouille’ een groot succes maakt. Het liedje geeft toevallig precies de nieuwe tijdgeest weer, van een zoon die zich verzet tegen zijn vader.

De teksten zijn geschreven door Serge Rezvani zelf, al in de jaren vijftig.

Aan de ene kant van Serge Rezvani woonde het echtpaar Jeanne Moreau/Jean-Louis Richard, aan de andere kant was hij buren met het Engelse koppel, regisseur en actrice Tony Richardson/Vanessa Redgrave. Alle buren komen allemaal samen in Richardsons verfilming van een roman van Marguerite Dumas, de Engelse productie The Sailor from Gibraltar. In 1967 speelt Jeanne Moreau een weduwe in Italië, die is geobsedeerd door een zeeman die zij vroeger heeft gekend. Zij gaat naar hem op zoek, meevarend op het jacht van een buurman. Die verlaat hiervoor zijn vriendin, gespeeld door Vanessa Redgrave.

Rezvani leent voor The Sailor from Gibraltar een lied uit dat hij al in de jaren vijftig samen met Ward Swingle heeft geschreven: ‘Jo Le Rouge’. Jeanne Moreau kent het nummer goed, uit de tijd dat zij met haar toenmalige echtgenoot en buurman Rezvani spaghetti at en kaart speelde. Wie verloor moest op tafel springen om ‘Jo Le Rouge’ te zingen, een daarna af te wassen.

In de film zingt Moreau het nummer zelf. Maar het is bekend geworden in de uitvoering van… Vanessa Redgrave. Die brengt het een jaar later uit op een eigen album, in 1968.

Op die lp zingt Redgrave ook de liedjes van Rezvani die zijn gebruikt in de korte film Red and Blue. De titel Red and Blue is zelfs ontleend aan een chanson van Rezvani: ‘Tantôt Rouge, Tantôt Bleu’. De regisseur is Tony Richardson, die dan nog is getrouwd met Vanessa Redgrave. Red and Blue vormt het laatste deel van een drieluik met de titel Red, White and Zero, uit 1968. Richardson wil eigenlijk Jeanne Moreau weer in de hoofdrol, maar die weigert. Daarop maakt de regisseur de film met zijn eigen vrouw, maar begint ondertussen een affaire met Moreau. Voor haar verlaat hij zelfs Redgrave, net als in zijn film The Sailor from Gibraltar.

Het korte verhaal zit boordevol songs die Rezvani al eerder schreef, maar die door Antoine Duhamel zijn gearrangeerd tot shownummers uit de Broadway-traditie. De Franse teksten zijn allemaal omgezet naar het Engels, door Julian More. Vanessa Redgrave speelt een zangeres die van Londen naar Parijs verhuist om er carrière te maken, maar ontdekt dat haar repertoire niet goed aansluit bij de Franse theaterstijl. In flashbacks verwerkt zij haar vroegere liefdes; dan zijn de songs van Rezvani in haar hoofd te horen.

U hoort eerst Vanessa Redgrave met haar versie van het Thema van The Sailor from Gibraltar uit 1967, met een studio-orkest onder leiding van Stanley Black. Vervolgens de nummers van Serge Rezvani die voor actrice/zangeres Vanessa Redgrave zijn gearrangeerd door Antoine Duhamel, om te passen in het drieluik-deel Red and Blue, uit 1968.

Kees Hogenbirk.