Mariama

De gitarist en zanger Sékouba Diabate is afkomstig uit een Manding griot familie uit het plaatsje Thiero in de streek Faranah in Opper-Guinee. Zijn vader, El Hadj Djeli Fode Diabate, speelde balafon en akoestische gitaar. Hij was zelfs een van de eersten die de gitaar introduceerden in Guinee. Sékouba Diabate wordt geboren op 8 juli 1944. Toen hij 10 jaar oud was, wilde zijn vader hem naar de Koran school sturen. Hij vroeg toen om een gitaar en zijn vader kocht een steel gitaar voor hem. Als in 1961 het orkest Bembeya Jazz wordt opgericht is Sékouba Diabate het jongste bandlid. Later wordt hij soms Sékou Bembeya Diabate genoemd, ter onderscheid met de in 1983 tot de band toegetreden 20 jaar jongere naamgenoot Sékouba “Bambino” Diabate. Later trouwt Sékou Bembeya Diabate met de zangeres Djanka Diabate. Deze is ook afkomstig uit een familie van griots, uit Kankan in Oost-Guinée. Haar vader, Mamadi Diabate, speelt balafon in het Nationale Ensemble van Guinée; haar moeder is zangeres, haar tante, Sara Diabate, is ook een groot zangeres, haar broer Sidi Diabate speelt in het orkest “22 Band de Kankan”, en haar zussen zijn zangeressen en spelen balafon, net als zijzelf. Na de dood van haar vader vertrekt de familie naar Ivoorkust, waar ze ontdekt wordt door de reggae zanger Alpha Blondy. Zij heeft vele albums uitgebracht en krijgt als bijnaam “La divine” (= De goddelijke). Ze werkt samen met Salif Keïta en Youssou Ndour en met haar tweede echtgenoot, Sékou Bembeya Diabate, brengt ze enkele albums uit, waaronder in 1997 “Samba Gaye”. Op dit album zingt ook Sayon Diabate, een zus van Sékou Diabate mee, net als hijzelf en zijn vrouw Djanka.

Behalve Sayon zijn er nog twee zussen van Sékou Diabate die optreden als zangeressen en balafon speelsters. De drie Soeurs Diabate: Mama, Sayon en Sona, brengen in 2002 de CD “Donkili Diarabi” uit, met Guinese liefdesliederen. In 2000 traden zij op in Hertme op het Afrika Festival. (Zie de afbeelding op de CD)

“Kelaro” gaat over een man en een vrouw die verliefd zijn: als zij trouwen dan praten zij ’s nachts over allerlei dingen die niemand anders begrijpt.

“Mola Fele Iye E Di” betekent: “te veel is te veel”: je moet luisteren naar wat je moeder je vertelt, anders zal je in de problemen komen, je moet niet te veel op jezelf vertrouwen.

Mama en Sona Diabate nemen ook solo CD’s, cassettes of LP’s op.

In 1993 brengt Mama Diabate de cassette uit “La Biche du Manding” (=  De Hinde van de Manding), en in 1995 ditzelfde album als de CD “Koffi Cola Nâ Yo”.

“Koffi Cola Nâ Yo” betekent: “kom hier schat”: mijn zoon, luister naar wat de ouderen je zeggen en het leven zal gemakkelijker voor je zijn: mijn zoon, als je ooit trouwt, trouw met maar één vrouw, en het leven zal gemakkelijker voor je zijn; een tweede vrouw zal problemen veroorzaken: een derde vrouw veroorzaakt meer problemen; en vele vrouwen veroorzaken vele problemen.

De in 1959 geboren Mama Diabate is kortgeleden overleden: op 5 december 2023.

In 1988 brengt Sona Diabate de LP “Kankele-Ti” uit en in 1996 de CD “Garé Garé”. Op de LP “Kankele-Ti” speelt de bolonspeler Demba Camara twaalfsnarige gitaar, Sékou Diabate gitaar en zijn vrouw Djanka Diabate en zijn zus Sayon Diabate zijn daar achtergrondzangeressen.

“Djoulou Nouma”: een lied voor Sona d’r moeder, Marabe Diabate; zij noemt haar “de moeder van de wezen”, want haar moeder bracht een paar wezen groot, naast haar eigen kinderen; het koor speelt de rol van die wezen: kom hier, ik heb dorst, laat me drinken van jouw borst; Sona noemt de namen van alle kinderen van haar moeder.

“Koloman”: wij (de griots) zijn niet de enigen die hun plicht doen, vrouwen stampten altijd al de gierst, mannen bewerkten altijd al hun land, de smit gaf altijd al vorm aan het ijzer, de griots prijzen altijd al de hardwerkenden ….

In 1961 wordt door Keita Fodéba, oprichter van Les Ballets Africains De Keita Fodéba en voormalig minister van defensie van Guinee, het Orchestre Féminin de la Gendarmerie Nationale opgericht. Dit bestaat uitsluitend uit vrouwelijke militairen, politieagenten en gendarmes. In 1983 brengen Les Amazones de Guinée, zoals het orkest later genoemd wordt, hun eerste LP uit: “Au Cœur De Paris”. De zangeressen M’Mah Sylla en Sona Diabate behoren al sinds de oprichting tot de band. M’Mah Sylla schrijft ook van veel nummers de tekst en de muziek.

Pas in 2008 brengen Les Amazones de Guinée nog een album uit: “Wamato”. In het nummer “Zawi” zijn de zangeressen Les Zawagui de Macenta. Dat zijn drie vrouwen uit Oost-Guinee. In hun taal, het Toma, betekent “Zawagui”: de drielingen.

In 1983, in hetzelfde jaar dus waarin “Au Cœur De Paris” wordt uitgebracht, komt van M’Mah Sylla een LP uit met de naam “Le Rossignol De Guinée” (= De Nachtegaal Uit Guinee), wat ook haar bijnaam is. Sona Diabate zingt ook mee op deze LP. In 1988 brengen M’Mah Sylla en Sona Diabate samen een LP uit met de naam “Sahel”. Op deze LP staat het nummer “Yekeke”, een volksliedje dat door Sékou Diabate twee jaar eerder, in 1986, is gearrangeerd voor de LP “Bembeya Jazz National”. Yekeke is al in 1983 opgenomen door kora- en balafonspeler Djeli Moussa Diawara, een halfbroer van Mory Kante. In 1987 is het onder de naam “Yé Ké Yé Ké” gezongen door Mory Kanté, en het is toen één van Afrika’s grootste hits geworden.

Met dank aan Harm van der Wal voor het beschikbaar stellen van zijn Afrikaanse muziek, en ook aan Muziekweb.

Playlist:

1. Bembeya Jazz met Sekou Diabate: Armée Guinéenne, auteur: Bembeya Jazz, 45 RPM Armée Guinéenne, 1968, Editions Syliphone Conakry SYL 504 / CD The Syliphone Years, 2004, Stern’s Africa STCD 3021-22, 3’53
2. Sékou Bembeya Diabate & Djanka Diabate: Tounka, auteurs: Sekou Diabate (muziek) & Djanka Diabate (tekst), CD Samba Gaye, 1997, Dakar Sound DKS 011, 4’44
3. Les Soeurs Diabate: Kelaro, auteurs: Mama, Sayon en Sona Diabate, CD Donkili Diarabi, 2002, Popular African Music pam 406, 4’14
4. Les Soeurs Diabate: Mola Fele Iye E Di, auteurs: Mama, Sayon en Sona Diabate, CD Donkili Diarabi, 2002, Popular African Music pam 406, 5’54
5. Mama Diabate: Koffi Cola, auteur: Mama Diabate, CD Koffi Cola Nâ Yo, 1995, Popular African Music pam oa 205, 5’06
6. Sona Diabate: Djoulou Nouma, auteur: Sona Diabate, CD Garé Garé, 1996, Popular African Music pam 404, 3’50
7. Sona Diabate: Koloman, auteur: Sona Diabate, LP Kankele-Ti, 1988, Popular African Music pam 06, 6’49
8. Les Amazones de Guinée: Sona, auteur: Amazones, LP Au Coeur De Paris, 1983, Editions Syliphone Conakry SLP 76, 5’13
9. Les Amazones de Guinée: Zawi, arr. Maitre Mamadou Aliou Barry, CD Wamato, 2008, Stern’s Africa STCD1106, 3’30
10. M’Mah Sylla: Loukhoure, arr. M’Mah Sylla, LP Le Rossignol De Guinée, 1983, Editions Syliphone Conakry SLP 78, 5’12
11. M’Mah Sylla & Sona Diabate: Yekeke, LP Sahel, 1988, Triple Earth Terra 106, 3’54
12. Bembeya Jazz National: Yekeke, auteur: folklore, arr. Sékou Diabate, LP Bembeya Jazz National, 1986, Disques Espérance ESP 8431 / CD Classic Titles, 2006, Cantos 079.0009.020, 7’51