Mariama

Ìn 1946 wordt de Tempos Band opgericht door Engelse soldaten die gelegerd waren in Accra, de hoofdstuk van Ghana, met het doel om op feestjes van het leger te spelen bij de Accra Club. Een jaar later treedt Emmanuel Tetteh Mensah toe tot de band, en geleidelijk wijzigt de samenstelling van de band zich: Engelse bandleden maken plaats voor Ghanezen.

In 1949 verblijft Guy Warren, de drummer van de band, 9 maanden in Londen. Daar bezoekt hij een Caribische Club, waar elke avond calypso gespeeld wordt. Bij zijn terugkeer brengt hij niet alleen Cubaanse percussie-instrumenten mee, maar ook enkele calypso platen. De Tempos band gaat deze calypso’s spelen en componeert ook zelf muziek in deze stijl.

In “Sunday Mirror” speelt E.T. Mensah trompet en tenor saxofoon en de zanger is de drummer Tom Addo. De Sunday Mirror was destijds een zondagskrant in Ghana. Tegenwoordig is de Mirror een weekblad wat in Accra op zaterdag uitkomt.

In “The Tree And The Monkey” en “Nothing But Man’s Slave” is Julie Okinede de zangeres.

“Inflation Calypso” gaat over de inflatie, die in Ghana, evenals in vele andere Afrikaanse landen, vaak een groot probleem is geweest: eens in de zoveel jaar werd daar het papiergeld vervangen door nieuw geld, waarbij dan een aantal nullen werden geschrapt.

Toen Sierra Leone een Britse kolonie was, zijn honderden mensen van Afrikaanse afkomst uit Engeland, Canada en Jamaica overgebracht naar Freetown, de hoofdstad van Sierra Leone. Zij vormden daar de Creoolse bevolking, waar nog velen bijkwamen na afschaffing van de slavernij. Halverwege de 19^e eeuw worden ook soldaten van het West India Regiment gelegerd in Freetown. Zij waren van Caribische afkomst. De muziek die hun dansorkesten speelden leek heel erg op de muziek uit Trinidad.

In Freetown is de multi-instrumentalist Ebenezer Calender de zoon van een Creoolse moeder en een vader uit dit West India Regiment, die afkomstig is uit Barbados. In calypso’s zingt hij over de problemen die de mensen hebben om rond te komen in Freetown.

Eveneens afkomstig uit Freetown is Francis MacFoy, met artiestennaam Famous Scrubs. Hij speelt banjo en wordt als held van de arme mensen gezien.

Een soortgelijke ontwikkeling als in Sierra Leone deed zich voor in Liberia, waar zich vrijgeworden slaven uit Amerika vestigden.

Ook in Frans sprekende landen worden calypso’s gespeeld. Meestal gezongen in het Engels, zoals in “Kognima Kadi”, van Orchestre Les Abidjanais uit Ivoorkust of in de taal van het land waar de zanger vandaan komt, zoals in “Matanga Ya Mobido”. van Joseph Kabaselé, Le Grand Kallé. Maar Franco met O.K. Jazz  zingt “Tokeyi Kobina Calypso” in het Frans.

Het orkest Ry-Co Jazz verblijft van 1967 tot 1971 op de Franse Antillen. In 1969 zingen zij in het Creools Engels de calypso “Blue Sugar”.

Wanneer omstreeks 1950 E.T.Mensah calypso’s begint te spelen, brengt hij veelvuldig bezoeken aan Nigeria, die hem altijd veel geld opleveren. Daar heeft hij ook invloed op Nigeriaanse musici, zoals Bernard Olabinjo Benson, gewoonlijk aangeduid met Bobby Benson. Zijn calypso’s Gentleman Bobby” en “Taxi Driver (I Don’t Care)” zijn succesnummers.

De zanger in “Nylon Dress” van Steven Amechi is Stephen Osita Osadebe, de koning van de Igbo highlife”. In “Bobby Benson And His Combo” spelen de trompettisten Victor Olaiya en Roy Chicago mee.

“Dick Tiger’s Victory”, van Godwin Omabuwa And His Sound Makers gaat over de overwinning van een Nigeriaanse middelgewicht boxer. Na 1960 neemt de populariteit van de calypso in Afrika sterk af. Alleen Godwin Omabuwa, die wel de Afrikaanse Lord Kitchener genoemd wordt, blijft calypso’s spelen, al is dat uiteindelijk in een danstentje op Lagos Island, waar alleen nog prostituées met hun klanten komen.

Een bekende calypso van de echte Lord Kitchener was “Doctor Kitch”. Dit nummer stond in de jaren ’60 op het repertoire van Sonora Paramarera, een band van Surinaamse studenten uit Leiden,

Met dank aan Harm van der Wal en Gerrit Kalsbeek, voor het beschikbaar stellen van hun Afrikaanse muziek.

Playlist:

1. T. Mensah, & His Tempos Band: Sunday Mirror, 78 RPM Decca WA.748 / LP E.T. Mensah & His Tempo’s Band, 1958, Decca WAL 1001 / CD E.T. Mensah & The Tempos – King Of Highlife Anthology, 2015, RetroAfric RETRO24CD, 2’53
2. T. Mensah & His Tempos Band: The Tree And The Monkey, 78 RPM, Decca WA 805 / LP More Mensah, 1958, Decca WAL 1002 / CD E.T. Mensah & The Tempos – King Of Highlife Anthology, 2015, RetroAfric RETRO24CD, 2’51
3. T. Mensah & His Tempos Band: Nothing But Man’s Slave, 78 RPM, Decca WA 806 / CD E.T. Mensah & The Tempos – King Of Highlife Anthology, 2015, RetroAfric RETRO24CD, 2’57
4. T. Mensah & His Tempos Band: Inflation Calypso, 78 RPM, Decca WA.721 / CD E.T. Mensah & The Tempos – King Of Highlife Anthology, 2015, RetroAfric RETRO24CD, 2’34
5. Ebenezer Calender And His Maringer Band: Cost Of Living Nar Freetown, CD Marvellous Boy: Calypso From West Africa, 2019, Honest Jon’s Records HJRCD38, 2’45
6. Ebenezer Calender And His Maringer Band: Me Nar Poor Old Man Nor Do Me So, CD Marvellous Boy: Calypso From West Africa, 2019, Honest Jon’s Records HJRCD38, 2’58
7. Famous Scrubs: Poor Freetown Boy, CD Marvellous Boy: Calypso From West Africa, 2019, Honest Jon’s Records HJRCD38, 2’59
8. Famous Scrubs: Scrubbs Nar Marvellous Boy, CD Marvellous Boy: Calypso From West Africa, 2019, Honest Jon’s Records HJRCD38, 2’30
9. Melody “8” Dance Band: West Point Calypso, Single Amour In Twist, 1963, Dêdê DR 102, 3’12
10. Orchestre Les Abidjanais: Kognima Kadi, auteur: Youri Félix, EP Mauya, Philips / Safie Deen 424 665 BE / CD African Pearls 5 – Côte D’Ivoire : West African Crossroads, 2009, Discograph 6145482, 2’32
11. Joseph Kabaselé & African Jazz: Matanga Ya Mobido, auteur: Joseph Kabaselé, Single, 1964, Disques Decca 70.979 / CD Le Grand Kallé – His Life, His Music (Joseph Kabaselé And The Creation Of Modern Congolese Music), Stern’s Music STCD3058-59, 2’55
12. Franco & O.K. Jazz: Tokeyi Kobina Calypso, auteur: Édouard Nganga, CD Congo Revolution (Revolutionary And Evolutionary Sounds From The Two Congos 1955-62), 2019, Soul Jazz Records SJR CD437, 3’57
13. Bobby Benson And His Combo: Gentleman Bobby, auteur: Bobby Benson, 45 RPM, 1958, Philips 45-PB.854/382 140 BF / CD Marvellous Boy: Calypso From West Africa, 2019, Honest Jon’s Records HJRCD38, 2’38
14. Bobby Benson And His Combo: Taxi Driver (I Don’t Care), auteur: Bobby Benson, 78 RPM, 1958, Philips-West African-Records P 82019 H / CD Marvellous Boy: Calypso From West Africa, 2019, Honest Jon’s Records HJRCD38, 3’22
15. Steven Amechi And His Empire Rhythm Skies: Nylon Dress, CD Marvellous Boy: Calypso From West Africa, 2019, Honest Jon’s Records HJRCD38, 3’08
16. Roy Chicago: Olubunmi, CD Marvellous Boy: Calypso From West Africa, 2019, Honest Jon’s Records HJRCD38, 2’58
17. Godwin Omabuwa And His Sound Makers: Dick Tiger’s Victory, 45 RPM Waka Waka, 1963, Decca NWA.5094 / CD Marvellous Boy: Calypso From West Africa, 2019, Honest Jon’s Records HJRCD38, 2’31
18. Sonora Paramarera: Dr. Kitch, auteur: Aldwyn Roberts (= Lord Kitchener), LP Lord Bamboo con Sonora Paramarera, Polydor 236126/ CD Sonora Paramarera 2, 1996, Dureco 11 62022, 2’45
19. Ry-Co Jazz: Blue Sugar, auteur: Freddy N’kounkou, Single, 1956, Disques Vogue V. 45-1686 / CD Bon Voyage!!, 2008, RetroAfric RETRO22CD, 3’56