Perestrojka #17: Land van weggeweest 12: Azerbeidzjan 1. Onze serie met werk dat tot stand kwam rond verbouwing (perestrojka) en
ineenstorting (‘destroyka’) van het communisme in Oost-Europa, arriveert vandaag in ‘Land van weggeweest’ Azerbeidzján, een islamitisch deel van de Sovjet-Unie met eeuwenoude banden met het oude Perzië.
Sara Crombach speelt Scherzo, Dans, Mirakel en Prélude van Nijazí, die in Tbilisi werd geboren in een familie van vooraanstaande musici uit Sjoesja in Nagorny-Karabach. Vader Zoelfoegar was ook componist, diens broer Oe-ze-jír Gadzjibékov geldt als grondlegger van de Azerbeidzjaanse klassieke muziek. Van hem speelt het Azerbeidzjaans Staatskamerorkest met dirigent Jasjar Imanov ‘Arazbari’ en ‘Asjoeg-sajaghi’ (Asjoegs-lied). De Asjoeg zijn de rondtrekkende troubadours van de Kaukasus.
Oezejir is vooral beroemd als de componist van ‘Lejla en Medzjnoen’ uit 1908, de eerste opera van niet alleen Azerbeidzjan, maar van de gehele moslimwereld. In dit werk, gebaseerd op het epos van de twaalfde-eeuwse dichter Nizami, gebruikt Oezejir Gadzjibekov voor het eerst traditionale Azerbeidzjaanse moegam-improvisaties in een Europese kunstopera. Zijn leerling Kará Karájev, die in Moskou een van de eerste leerlingen was van Dmitri Sjostakovitsj, componeerde in 1947 de filmmuziek bij deze “Perzische Romeo en Julia”. Hij stelde daaruit een symfonisch gedicht samen.
De moegam is een complexe folkloristische muziekvorm met muzikale expressie en 
improvisaties die een zeer professionele beheersing van de instrumenten vergen. De moegam doordesemt de gehele Azerbeidzjaanse cultuur en is zeker geen museumstuk, hoewel Unesco het in 2003 toevoegde aan de lijst van Meesterwerken van het Orale en Immateriële Erfgoed van de Mensheid. De jazz-moegam van de 28-jarige componiste en jazzmusicus Sona Jafarova (foto) is zeker nog niet aan het museum toe.
Misschien wel zevenhonderd jaar oud , dus niet echt jazz, is de Moegam Bejati Sjiraz die de bekende garmon-speler Rahman Asadollahi bewerkte voor het Kronos Quartet (foto). Garmon is Azerbeidzjaans voor accordeon.
Ook componist Fikret Amirov (links op de foto) is bekend geworden met composities waarin hij de Azerbeidzjaanse volksmuziek duidelijk liet meeklinken. De zoon van een tar-speler uit Sjoesja werd vooral beroemd met de symfonie ‘Ter nagedachtenis aan Nizami’ die hij in 1941 componeerde bij de 800ste verjaardag van de grote dichter. Hij raakte als soldaat in de oorlog gewond en kon zich daarna volledig wijden aan de muziek. Amirov combineerde de moegam met symfonische muziek.
In 1971 schreef hij de moegam Bejati Sjiraz van de stad Gjoelistan, waarop de Amerikaanse wereldkampioene kunstrijden Michelle Kwan in 1997 haar grote kür schaatste.
1. Nijazí Zoelfoegar ogly Tagizadé-Gadzjibékov (Tiflis, 20.8.1912-Bakoe 2.8.1984) (Ниязи́ Зульфуга́р оглы Тагизаде́-Гаджибе́ков).
Skertso, Reqs, Möcuze en Prelüd voor piano.
Sara Crombach, piano.
Black Garden SC 12011.
Oezejir Abdoel-Hoesein ogly Gadzjibékov (Agjabadi, 18.9.1885 – Bakoe 23.11.1948) (Узеир Абдул-Гусейн оглы Гаджибеков).
2.Arazbari,
3. Asjoeg-Sajaghi.
Azerbeidzjaans Staatskamerorkest olv. Jashar Imanov.
AICD1206.
4. Kara Karajev (Bakoe 5.2.1918 – Moskou 13.5.1982) (Кара́ Абульфа́з оглы́ Кара́ев).
Lejli i Medzjnoen (1947).
Russisch Filharmonisch Orkest olv. Dmitri Jablonski.
Naxos 8.570720.
5. Sona Jafarova (Bakoe 1984 – ).
Jazz-mugam.
Sona Jafarova, compositie en piano-improvisatie.
Musicom CD 031018.
6. Rahman Asadollahi (Bakoe 1951 – ).
Moegam Bejati Sjiraz (1971).
Kronos Quartet: David Harrington, soloviool. John Sherba, viool. Hank Dutt, altviool. Jeffrey Zeigler, cello.
Nonesuch 7559 79828-8.
7. Fikret Mesjadi Dzjamil ogly Amirov (Ganja 22.11.1922 – Bakoe 20.2.1984). (Фи́крет Мешади́ Джами́ль оглы́ Ами́ров).
Gyulistan Bayati Shiraz (1971).
Russisch Filharmonisch orkest olv. Dmitri Jablonski.
Naxos 8.572170.
Met dank aan Sara Crombach.
