Oud en Nieuw – Modern of Antiek, monodie – vroege meerstemmigheid. In Antiqua versus Nova zal aandacht gegeven worden aan steeds één specifieke muzikale verandering of grote gedaanteverwisseling uit de geschiedenis van de West-Europese muziek. In dit 1e programma komt aan de orde de omslag van de éénstemmige liedkunst naar de vroegste meerstemmigheid.
De West-Europese muziek kenmerkt zich door steeds weer te veranderen.
De overwegend eenstemmige muziek, die van de troubadours en trouvères uit de middeleeuwen, is wezenlijk anders dan de muziek van Bach. De muziek van Bach is zeer verschillend aan die van Strawinsky, om niet te spreken van de ‘modernen’, de z.g. atonale toondichters van vandaag.
In elke tijdsperiode noemen de muzikanten zichzelf modern of nieuw, of het nu middeleeuwers zijn, of muzikanten uit de gouden eeuw of de componisten van nu. En de muziek van gister wordt door welk dan ook zichzelf modern voelend musicus oud of antiek genoemd.
Er zijn in de geschiedenis van de muziek in West-Europa perioden geweest dat de muziek significant van structuur veranderde, zich in rap tempo van oud naar nieuw ontwikkelde.
Heel duidelijk gebeurde dat bijvoorbeeld rond 1300, met de omslag van de meerstemmigheid van het organum en de motetten in discantstijl naar de muziek van Philippe de Vitry of Guillaume de Machaut, zoals beschreven wordt door de 14e eeuwse Jean de Muris in een tractaat dat hij noemde: ‘Ars novae musicae’.
Maar er zijn meer perioden van verandering aan te wijzen:
de omslag van de polyphone, overwegend lineaire of horizontale muziek naar de monodie die een soort van verticale muziekbeleving vertegenwoordigt. Rond het jaar 1600 speelde dat zich af. De naam van Monteverdi hangt aan deze verandering van oud naar nieuw.
Tijdgenoten van de ‘ouden’ hebben de muziek van de nieuwen meestal ervaren als een ‘clash’. Zoals vandaag nog steeds vele concertgangers onwennig omgaan met de ‘nieuwe’ muziek van de Weense school, Alban Berg c.s. 
Vandaag spreken wij niet meer van een clash als wij een organum van magister Leoninus uit 1200 horen naast een éénstemmig verhalend lied dat nog stamt uit de tijd van Karel de Grote. Toch vereist het beluisteren van de nieuwe muziek uit het jaar 1200 ook van ons een andere attitude dan die voor de oude traditionele luisterliederen.
In ‘Antiqua versus Nova’ zal aandacht gegeven worden aan steeds één specifieke muzikale verandering of grote gedaanteverwisseling uit de geschiedenis van de West-Europese muziek.
In programma 1 komt aan de orde de omslag van de éénstemmige liedkunst naar de vroegste meerstemmigheid.
Vroege middeleeuwse muziek.
Anoniem rond jaar 1000
1. advertite – lied
2. De monte lapis – organum
Ensemble Studio Laren olv. Marijke Ferguson
(SL 9903 CD 9901 en 9902)
Anoniem
3. Ludwichslied, ca. 900
4. Kyrie Cuncti potens; ca 1125
Studio Laren olv. Marijke Ferguson.
(SL 9901 en 9902)
Anoniem
5. Bele Aaliz; sequens ca 1000
6. Mundus Vergens, conductus ca 1210
Studio Laren olv. Marijke Ferguson.
(SL 9901 en 9902)
Hildegard van Bingen (1098-1210)
7. De Virginibus
Anoniem
8. Beata Viscera – conductus, 13e eeuw
Studio Laren olv. Marijke Ferguson.
(SL 9902)
Hildegard van Bingen
9. Aer
Anoniem
10. Mundus Vergens 3st. Conductus
Hildegard van Bingen
11. O Spirito Sanct
Studio Laren olv. Marijke Ferguson
(SL 9902)
Godescalck (9e eeuw)
12. O quid jubés, ca 868
Anoniem
13. psalle modulamina – prosula, ca 830
14. Lied voor Atilla de Hun
Leoninus
15. Tanquam Sponsus, organum duplum
Studio Laren olv. Marijke Ferguson
(SL 9901 en 9902)
Anoniem
Uit Tristan en Iseult (12e/13e eeuw)
16. Les amants surpris
17. L’epreuve d’Iseult
18. L’exil
Andrea van Ramm, zang. Boston Camerata olv. Joel Cohen
(CD Tristan & Iseult, ECD 75528)
Philippe le Chancelier (1165-1236)
19. Si vis vera frui luce
Anoniem (Notre Dame school 12e eeuw)
20. Gedeonis area
21. Dic, Christi veritas
Philippe le Chancelier
22. Veritas, equitas
Anoniem (12e eeuw)
23. Luto carens et latere
Ensemble Sequentia
(CD Philippe le Chancelier RD77035)
