Woensdag 28 juli om 20:00 uur in Thema de Britse synthesizer pionier Peter Zinovieff.
Peter Zinovieff overleed 23 juni jongstleden op 88-jarige leeftijd.
The Beatles, Pink Floyd, Kraftwerk, Brian Eno, BBC Radiophonic Workshop, Tangerine Dream, Jean-Michel Jarre, Aphex Twin, maar ook kleinere giganten als White Noise, Merzbow, Coil, Meat Beat Manifesto, Scanner en Sarah Davachi, ja de lijst is lang, maakten allemaal gebruik van Zinovieff’s EMS Synths.
Peter Zinovieff werd geboren op 26 januari 1933 in London. Begin jaren 60 deed hij onderzoek bij Bell Labs onder de auspiciën van pionierend computer muzikant Max Mathews en componist Jean-Claude Risset, gevolgd door het presenteren van een MIT thesis, goedgekeurd door natuurkundige en uitvinder David Alan Luce.
In de periode 1966–67 vormde hij samen met Delia Derbyshire en Brian Hodgson (beiden bekend van het befaamde BBC Radiophonic Workshop) Unit Delta Plus – een organisatie die zich inzette om elektronische muziek te creëren en te promoten. Zinovieff bouwde hiervoor een studio in een schuur van zijn huis. Het is hier ook waar hij zijn synthesizer bedrijf EMS, voluit Electronic Music Studios, startte – samen met componist en muziek criticus Tristam Cary en David Cockerell, elektronica ingenieur, -ontwikkelaar en computer programmeur.
In de beginjaren ontwikkelden Zinovieff, Cockerell en Peter Grogono een softwareprogramma genaamd MUSYS, wat synchroon op twee DEC PDP8 minicomputers liep. Ik zal u de technische details verder besparen. Het werd gebruikt als ‘s werelds eerste muziek-sampler en de computers werden gebruikt om ‘s werelds eerste digitale studio te besturen. Revolutionair voor die tijd dus! Maar de tijd verstreek en zelfs een welvarend man als Zinovieff moest, wilden ze het bedrijf van de grond krijgen, commerciëler gaan denken.
De volgende quote van Zinovieff zelf legt hierover veel uit: “I was lucky in those days to have a rich wife and so we sold her tiara and we swapped it for a computer. And this was the first computer in the world in a private house.” Nipt op tijd kwam de oplossing. Het eerste succesvolle wapenfeit kwam van de hand van Cockerell. Dat was de VCS3 die het daglicht zag in 1969. De VCS3 kreeg de bijnaam ‘Putney’, genoemd naar de wijk waar op dat moment de studio van Zinovieff was gevestigd. De intentie was een betaalbare, draagbare synth aan de consument aan te bieden. Dit in tegenstelling tot de destijds duurdere Moog, ARP en Buchla varianten, die op de markt waren.
De kernmodule van het instrument bevat drie oscillatoren, wat de ‘3’ in de naam suggereert. Brian Eno, King Crimson, The Who, Gong en Pink Floyd zijn enkele van de vroege gebruikers van de VCS3. In 1971 ging EMS concurreren met Moog. Een grotere, niet draagbare synthesizer, onder de naam Synthi 100, werd het resultaat. Uiteindelijk werden er slechts 30 exemplaren gebouwd. De BBC Radiophonic Workshop zou hun tweede album grotendeels invullen met de klanken van de Synthi 100. Maar ook memorabel werk als ‘Sirius’ van Stockhausen en later ook Meat Beat Manifesto’s RUOK? waren geheel opgebouwd met de klanken, voorkomend uit de Synthi 100. Het laatste grote succes werd gelanceerd in 1972 met het op de markt brengen van de Synthi AKS, die een sequencer en een ingebouwd toetsenbord had. Brian Eno, Pink Floyd en Jean-Michel Jarre maakten enthousiast gebruik van het instrument, die op enkele van hun werken prominent aanwezig is.
De grondgedachte van de oprichting van EMS was om de winsten te gebruiken voor het continueren van Zinovieff’s studio. Lange tijd ging dat goed. Zo goed zelfs, dat de studioactiviteiten op de achtergrond werden gedrukt. Dit tot ongenoegen van Zinovieff, die eigenlijk niet van synthesizers hield. Uiteindelijk zou EMS gaandeweg financieel afglijden tot het onvermijdelijke bankroet eind jaren 70. Vanaf toen werd het stil rondom Peter Zinovieff. Hij trok zich jaren grotendeels terug, nam sporadisch werk aan in de jaren 80, vooraleer hij aanvang 2010, mede dankzij multidisciplinair kunstenaar Russell Haswell, weer publiekelijk van zich liet horen als componist. Ironisch genoeg zette Zinovieff wel zijn originele Synthi A synthesizer dat jaar te koop. Hij zou voornamelijk in opdracht werken aan installaties en samenwerkingsprojecten aangaan met o.a. altviolist Aisha Orazbayeva, poëet Katrina Porteous en cellist Lucy Railton. Ook werd een retrospectief verzamelalbum met werken uit zijn EMS periode uitgebracht in 2015. Dat jaar werd Zinovieff ook bekroond met een eredoctoraat in de muziek door de Anglia Ruskin University. Oud medewerker bij EMS, Robin Wood, wist in 1995 de rechten van EMS te verkrijgen. Het bedrijf gaat tot op heden door met het verkopen van analoge synthesizers. De ziel van Peter Zinovieff leeft voort!
Geschreven door programmamaker, elektronische muziekkenner en toonkunstenaar Mike Kramer.
Klik hier door naar het programma Thema. Daarin een overzicht met composities, die door de jaren heen tot stand zijn gekomen met de door Peter Zinovieff ontwikkelde instrumenten. Plus een concert dat Zinovieff in 2017 gaf in ‘s Hertogenbosch tijdens het FAQ festival.