Verslag van het openingsconcert van het IVC LiedDuo concours; dinsdag 10 oktober.
Bij klassieke liedkunst schieten klinkende componistennamen als Franz Schubert, Robert Schumann en Hugo Wolf te binnen. Maar de geoefende zanger graaft het liefst nog dieper. Zeker in de twintigste eeuw en ook vandaag de dag werden en worden er talloze fascinerende liederen geschreven. Tijdens het 56e International Vocal Competition LiedDuo Concours (10 t/m 15 oktober) in Den Bosch werd de levenskracht van de liedkunst bezongen. Sinds 1954 vindt het vermaarde vermaarde International Vocal Competition (voorheen Internationaal Vocalisten Concours, kortweg IVC) plaats in Den Bosch. Bekende klassieke sterren als Elly Ameling, Thomas Hampson en Lenneke Ruiten pakten als startend vocalist al eerste prijzen tijdens het IVC.
Sinds 2016 is het concours opgesplitst in een editie voor liedkunst, en een aparte editie voor opera/oratorium vocalisten, meestal het jaar daaropvolgend. Hierdoor heeft het LiedDuo Concours een eigen, intiem karakter gekregen. Een liedconcours dat met de jaren aan zeggingskracht lijkt te winnen. Bijzonder is de grote aandacht voor hedendaagse en twintigste-eeuws liedrepertoire. Concoursdeelnemers schrikken er niet voor terug om liederen van componisten als Kaija Saariaho, Arnold Schönberg, John Cage, Komitas en György Kurtág op het programma te zetten.
Het openingsconcert van het IVC LiedDuo concours op dinsdag 10 oktober had ook een sterk hedendaags tintje. Mooie traditie is het prijslied. Iedere concourseditie schrijft een eigentijds componist een nieuw lied dat door de concoursdeelnemers gezongen kan worden. In het verleden schreven componisten als Sylvia Maessen, Monique Krüs, Willem Jeths, Rob Zuidam en Robin de Raaff plichtwerken voor het concours. Vorig jaar gooide de Nederlandse componist Bart Visman (1962) hoge ogen met zijn prijslied Het Goud van Vermeer voor het Opera/Oratorium concours. Zijn lied was dit jaar zelfs te horen op de Koningin Elisabethwedstrijd in Brussel, onder meer gezongen door de Belgische mezzosopraan Linsey Coppens.
Tijdens het openingsconcert in de sfeervolle statenzaal van het Noordbrabants Museum ’s-Hertogenbosch vertolkte Coppens het nieuwste prijslied van Bart Visman, Veronese’s groen. Na het succes van aria Het Goud van Vermeer kon een vervolg voor het liedconcours niet uitblijven. Zowel de liedteksten van Het Goud van Vermeer als Veronese’s Groen zijn geschreven door bas-bariton Marc Pantus. Liederen vol opmerkelijke zelfreflectie, waarin met een schalkse knipoog de onzekerheid en plankenkoorts van de optredende vocalist wordt bezongen.
Coppens gaf een prachtige doorleefde vertolking van Veronese’s Groen, waarin Visman nog meer tot de lyrische kern wist door te dringen. Visman heeft een vlotte, melodische pen en weet snel te schakelen tussen verschillende muzikale emoties. Ook zijn concours-hit Het Goud van Vermeer werd met ondeugend charisma vertolkt door sopraan Sophia Burgos.
Errollyn Wallen.
Iedere editie slaagt het IVC erin om een deskundige jury aan te trekken. Ervaringsdeskundigen, die niet alleen kijken naar de vocale prestaties van de liedzangers maar ook hun kritisch licht werpen op de begeleiders op de piano. In de jury voor 2023 zitten onder anderen bariton Bo Skovhus en pianisten Nino Gvetadze en Stefan Vladar. Opmerkelijkste jurylid is zonder twijfel de 65-jarige Britse componiste Errollyn Wallen. Deze componiste – met wortels in het Midden-Amerikaanse Belize- hoort bij de top twintig van de meest uitgevoerde componisten van dit moment. Vreemd genoeg is haar werk maar spaarzaam in Nederland live te horen.
Tijdens het openingsconcert van het LiedDuo-concours gaf Wallen een uniek lied-pianorecital. Zo’n concert had ze al een aantal jaren niet gegeven, dus haar stem was een tikkeltje roestig, gaf ze toe. Wallen is een opvallende verschijning met haar weelderige haardos, kekke bril en jeugdige sleehakken met plastic madeliefjes. Ze putte liederen uit haar eigen Errollyn Wallen Songbook. Meestal voeren geoefende zangers haar liederen uit, maar nu ging Wallen zelf de uitdaging aan. Het spelen en componeren van haar liederen was voor Wallen ‘als vakantie vieren van het componeren’. Liederen die ze echt voor haar eigen plezier componeert, vertelde ze voorafgaand aan haar recital. Wallen heeft geen geolied stemgeluid, maar wat ze ontbeert aan precisie maakt ze goed met een directe, emotionele expressie en rauwe zeggingskracht. In haar werk -zowel de liederen als haar grotere zelfstandige composities- stromen invloeden vanaf alle zijden binnen: van gospel, blues en jazz, tot repetitieve technieken, popsongs en klassiek.
Het speelplezier spat ervanaf bij Wallen. En al improviserend bewijst ze een heel vaardig pianist te zijn. In Jesus on a Train ontvouwt zich een doordenderende repetitieve melodie die je meevoert naar spirituele hoogten. Een ode aan het leven en dat je niets vanzelfsprekend mag nemen. Wallen is gek op dansante ritmes, zoals ook te horen is in haar vroege, swingende werkje What’s Up Doc? Wallen scheert onverdroten langs de toppen van haar stembanden maar dat mag de pret niet drukken. Om op adempauze te komen speelt ze ook nog een instrumentaal pianowerkje. Louis’ Loops is oorspronkelijk geschreven voor de speelgoedpiano van Margaret Leng Tan. In de wervelende collage paart Wallen wereldse ritmes aan barokke muziekbrokjes van Louis Couperin. Erg fraai is haar lied North, waarin ze met veel weemoed zingt over de wonderlijke aantrekkingskracht van het Noorden. Wallen woont al een hele tijd in het uiterste noorden van Schotland, waar ze een oude vuurtoren tot haar werkplek/woning heeft omgeturnd. In haar stille lied Peace on Earth zingt ze met breekbare stem en hoopt ze nu meer dan ooit op betere tijden.
Een gedenkwaardige opening van het IVC LiedDuo-concours 2023, dat naar meer smaakt. Tijdens de openingsspeech kondigde de nieuwe algemeen/artistieke directeur van het IVC, de Brit Andrew Watts, al aan dat volgend jaar een speciale editie wordt. Dan bestaat het IVC zeventig jaar en zijn er naast het Opera/Oratorium concours ook verschillende andere activiteiten gepland. Het IVC is te volgen via www.ivc.nu
Geschreven door programmamaker Mark van de Voort.
Luister naar werk van Bart Visman in het programma Kroniek van de Nederlandse Muziek deel 1 en Kroniek van de Nederlandse Muziek deel 2.
Luister naar werk van Errollyn Wallen in het programma Radio Monalisa.
