Componisten/uitvoerenden: Anton Webern | Arnold Schoenberg | Béla Bartók | Ruth Crawford Seeger | Willem Pijper
Opnametechniek: ?
We zijn al bij het vijfde concert in ‘de Verkenning’, een concertreeks die in 1989 en 1990 in Den Haag werd gehouden.
Doel was om de luisteraar in hapklare blokken muziek uit de afgelopen honderd jaar voor te zetten. Een tijd waarin componisten de ene vernieuwing op de andere stapelden, allemaal op hun eigen manier.
Schönberg, die we in deel 2 al tegenkwamen als uitvinder van de atonaliteit, heeft inmiddels de twaalftoonstechniek bedacht. Zijn leerling Webern vindt die nieuwe techniek heel inspirerend. Zijn stijl verandert er compleet door: in plaats van extreem zachte, gesmoorde noodkreetjes zet hij ons nu esoterische pareltjes van mathematische schoonheid en symmetrie voor. De wiskunde achter de muziek wordt bijna tastbaar – iets wat je van Schönberg bepaald niet kunt zeggen.
Intussen doen de meeste componisten iets anders. Willem Pijper doet met zijn ‘kiemceltechniek’, waarin een compositie zich helemaal moet ontwikkeling uit de eerste maat, nog wel een beetje denken aan de Weners. Lekker wiskundig. Béla Bartók haalt de inspiratie uit de volksmuziek van Hongarije. Dat lijkt heel romantisch, maar als je het resultaat hoort, piep je wel anders… Hoe modern, hoe onromantisch zakelijk! Zijn Vierde strijkkwartet, misschien wel het modernste werk dat Bartók ooit geschreven heeft, is bijna atonaal.
Ook Ruth Crawford Seegers muziek is bijna atonaal. Heel veel wordt ze niet gespeeld. Dat kan komen door haar geslacht, of omdat ze niet bij een grotere stroming hoorde. Hoe het ook zij, ze verdient een breder publiek en een grotere naamsbekendheid.
