Tijdens de Week van de Weemoed zendt de Concertzender elke ochtend tussen 9 en 10 uur een speciaal geselecteerde aflevering van het Paleis van de Weemoed uit. Het Paleis van de Weemoed is een warme herberg en muzikaal toevluchtsoord voor wie houdt van vergeten schoonheid, curiosa en teloorgegane klanken uit de periode 1925 tot 1970, samengesteld door Sjaak Roodenburg.
Connie op Schiphol
Sjaak, vanwaar al die weemoed?
Het begon met de Connie. Als kleuter zag ik sierlijke Amerikaanse auto’s met vleugels, witte banden en een rood stuur rondrijden. En de KLM vloog nog net met Connies: elegante Super-Constellations met drie staarten, een romp in de vorm van een dolfijn en een prachtig donkerbruin motorgeluid. Maar de Amerikaanse sleeën verdwenen uit het straatbeeld, Schiphol sloopte de ‘Connies’ en vrolijke muziek voor de radio maakte plaats voor gestamp op harde gitaren. Die verdwijnende schoonheid zat me als kind al dwars.
Bovendien had ik een vader en een paar ooms die hartstochtelijk verhalen over vroeger konden vertellen. De eerste speelfilm die ik zag – op een zwart-wittelevisie, met ondertiteling die ik nauwelijks kon volgen – was de western-musical ‘Calamity Jane’ met Doris Day en Howard Keel. Die vrolijke liedjes waren nog eens andere koek dan de verongelijktheid van sommige popmuziek. Dat alles wakkerde de melancholie aan over allerlei moois dat verdween. Een hang naar de jaren vijftig, en daar komt ook de kwalificatie “muziek uit het kauwgomplaatjestijdperk” vandaan.
En de naam ‘Paleis van de Weemoed’?
In de jaren negentig maakte ik op zondagmiddag iets vergelijkbaars dat “Zondagmiddagverdriet” heette en ging over dat lege gevoel van de late zondagmiddag. Toen het programma verhuisde naar de avond moest er een nieuwe naam komen. Die is later overgenomen door een of ander Amsterdams etablissement.
Het Paleis begint juist met een opgetogen tune: is dat opzettelijk?
De laatste maanden “All Aboard” van The Skymasters, daarvoor “Roller Coaster” van Henri René – inderdaad nogal vrolijk, maar de melancholie is dan ook overgoten met een dosis ironie. Dat blijkt ook uit de inhoud: naast onversneden zwarigheden en oude Zuid-Amerikaanse tango-zangers bij wie de tranen van de stembanden druipen, ook onbekommerde oude Franse deuntjes of van die romige radio-orkesten waarbij de plaatjes vanzelf voor je geestesoog verschijnen. Soms is het Paleis wat camp, zoals dat een paar jaar terug heette. De weemoed komt vooral doordat het gaat om geluiden uit een verdwenen wereld.
Heb je een vaste groep luisteraars?
Vroeger luisterden er vooral bejaarden en was de inhoud nogal nostalgisch. Maar die doelgroep smelt langzaam weg, dus ik richt me nu meer op jongeren, voor wie het Paleis een ontdekkingsreis kan zijn. Ik vind het merkwaardig dat er op de radio wel ruimte is voor klassieke muziek en popmuziek, maar nauwelijks voor de muziek vanaf het begin van de jazzmuziek tot de Rolling Stones.
Namen als Bing Crosby, Duke Ellington, of liedschrijvers als Rodgers & Hart en de gebroeders Gershwin zeggen veel mensen niks meer – laat staan een obscuur genie als Mat Dennis. Johnny Mercer klaagde begin jaren zestig dat hij net zulke mooie liedjes schreef als de decennia ervoor, maar geen hond wilde ze meer zingen. Bizar toch hoe fantastische vocalisten als Sarah Vaughan, Mel Tormé, Peggy Lee en de smeuïge orkesten van Glen Gray en Les Brown, of Nederlandse vertolkers als Ronnie Potsdammer, Jan de Vries en Johnny & Jones verbannen zijn van de Hilversumse zenders? Je zegt toch ook niet: “Zet Vincent van Gogh maar in de kelderopslag en geef Ravel maar aan de vullisman want dat is ouwe meuk? Schoonheid is iets blijvends en niet afhankelijk van de mode.
Gebrek aan aandacht betekent ook dat je afhankelijk bent van het toeval. Zelf kwam ik ook door toeval in aanraking met jazz. Als schooljongen zou ik naar een nachtconcert in Amsterdam gaan van de Moody Blues. Het was een barre fietstocht, door regen en wind. Toen ik aankwam bleek ik een week te vroeg: geen Moody Blues, maar Benny Goodman, “the King of Swing”. Omdat het regende, kocht ik toch maar een kaartje en bij het derde nummer liep er kippenvel over mijn ruggegraat. De Moody Blues hoefden daarna niet meer: ik had de swing ontdekt.
Zijn er artiesten naar wie je steeds terugkeert?
Nou ja, je hebt de usual suspects – Sinatra, Ella Fitzgerald en Nat King Cole, maar ik heb ook een zwak voor meer obscure gevallen en curieuze zaken. Zoals Little Esther, die op haar twaalfde al klonk alsof ze een verwoestend leven achter de kiezen had, en dat waarmaakte toen ze eenmaal Esther Phillips heette. Of Yma Sumac, het Peruaanse zangwonder met een stembereik van vier octaven. De kristalhelder klinkende Jo Stafford, die zich als haar alter ego Darlene Edwards toelegde op het zo vals mogelijk vertolken van standards. Verder tempo doeloe-muziek uit het oude Indië, Zuid-Amerikaanse mariachi-weemoed, trompettist Clifford Brown, de smartelijk klinkende Lee Wiley, uiterlijk bloedstollend mooi, maar volgens haar ex-echtgenoot ‘de enige heks die niet was verbrand’. Of Kay Starr, die klonk alsof ze zich ’s morgens baadde in een badkap vol gin. In meerderheid gaat het wel om illustere bewoners van de Muziekhemel.
Wat staat er op stapel in de komende Paleizen?
Op zaterdag 1 december in de Week van de Weemoed wordt het een kletsnat Paleis, met volop regen & hier en daar een traan. In de laatste week van dit jaar komt er een Paleis met dierenmuziek – onder andere met de wonderlijke Singing Dogs van Don Charles. En verder zijn Paleizen in de maak over Humor in de Muziek, Vergane Glorie, Kunstfluiters & Jodelaars’.
Hoe ziet de samenwerking met technicus Willem van Schip eruit?
Willem is de Rolls-Royce onder de technici, een enthousiaste, plezierige en inspirerende man. Dat is belangrijk bij live-radio, want als je met een knorrepot aan de andere kant van de ruit zit, is het lastig om dat niet in je stem te laten doorklinken. Willem is een Wim Sonneveld-expert, dus ik probeer hem steeds te verrassen met iets wat hij niet kent. En warempel: soms lukt dat ook.
Willem van Schip
